بررسی قابلیت استفاده از یک گونه دو کفه ای به منظور پایش زیستی عناصر در خلیج فارس با بکارگیری یک روش آنالیز غیرتخریبی

نویسندگان

چکیده

به منظور بررسی قابلیت استفاده از بافت های نرم و سخت یک گونه دو کفه ای (Callista umbonella) برای پایش زیستی عناصر مختلف در مناطق ساحلی شمال خلیج فارس و همچنین امکان بکارگیری روش پیکسی به این منظور، نمونه های گونه مزبور به همراه رسوبات سطحی مرتبط از سه ایستگاه نمونه برداری واقع در مناطق بین جزر و مدی استان هرمزگان، در تیر 1393 گردآوری گردید. اندازه گیری میزان تجمع عناصر در نمونه ها با استفاده از روش غیر تخریبیپیکسی انجام گردید.  علاوه بر این مقادیر کل مواد آلی در رسوبات و دانه بندی آنها نیز اندازه گیری گردید.  بر اساس نتایج حاصله از 17 عنصر مورد بررسی در بافت نرم نمونه ها (Al، Br، Ca، Cl، Cr، Fe، K، Mg، Mn، Na، O ، P ، S، Si، Sr ، Ti و Zn) در مورد P، Fe، Br و O اختلاف معنی داری بین ایستگاههای نمونه برداری مشاهده گردید. از 14 عنصر اندازه گیری شده در صدف نمونه ها (Al، Br، Ca، Cl، Cu، Fe، Mg، Mn، Na، K ، O ، S، Si و Sr) صرفا در مورد Si اختلاف معنی داری بین ایستگاههای نمونه برداری مشاهده شد و از 14 عنصر اندازه گیری شده در رسوبات سطحی (Al، Ca، Cl، Cr، Fe، Mg، Mn، Na، Ni، K ، O ، S، Si و Ti) در مورد عناصر  Na، Mg ، S ، Cl، K، Ca، Ti و Fe اختلاف معنی داری بین ایستگاههای نمونه برداری مشاهده گردید. در هر یک از موارد مزبور ترتیب تجمع عناصر در ایستگاهها مشخص گردید و علل احتمالی این تفاوت ها مورد بررسی قرار گرفت. به منظور گروه بندی عناصر از نقطه نظر میزان تجمع در رسوبات ، بافت نرم و صدف نمونه ها از آنالیزهای چند متغیره (آنالیز خوشه ای و آزمون تحلیل مولفه اصلی) استفاده گردید. با توجه به نتایج حاصله می توان اظهار نمود که گونه مورد نظر به دلایل مختلف کاندید مناسبی برای معرفی به عنوان پایشگر زیستی برخی عناصر در منطقه مطالعاتی می باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluating the potential of a bivalve species from the intertidal zone of the Persian Gulf for biomonitoring of trace elements using a nondestructive analytical method

چکیده [English]

This study was carried out in order to evaluate the potential of the soft and hard tissues of a bivalve species (Callista umbonella) for biomonitoring of different elements in coastal areas of northern part of the Persian Gulf as well as to assess the possible use of PIXE (Proton Induced X-ray Emission) method in this regard. The bivalve specimens and surficial sediment samples were collected from three sampling sites located on the intertidal zone of Hormozgan Province in August 2014. Concentrations of the elements were determined using the non-destructive method, PIXE. Assessment of total organic matter (TOM) and grain size were also carried out in the sediment samples. Based on the results, of the 17 elements measured in the soft tissues, (Al, Br, Ca, Cl, Cr, Fe, K, Mg, Mn, Na, O, P, S, Si, Sr, Ti and Zn) in the case of P, Fe, Br and O significant differences were observed between the sampling sites. Of the 14 elements measured in the shells (Al, Br, Ca, Cl, Cu, Fe, Mg, Mn,.....